Ватан нимадан бошланади? Бу саволга баъзилар она алласидан деса, баъзилар туғилиб ўсган уйингнинг дарвозасидан, яъни, остонадан, деб жавоб беришади. Билмадим, балки, ҳовлидаги кўкка интилаётган дарахтлардан, унда сайраётган қушлардан бошланар.
Ҳовлидаги райҳонлар ифоридандир балки? Ватанга муҳаббатчи? Онамизнинг тандирга ёпган иссиқ кулчасидан бошланса керак. Балки, қишлоқдан шаҳарга борадиган йўлдан бошланар? Ерга урган биринчи кетмон зарбидан ёки янги ўрилган беданингми, ёзги ёмғирнингми, янги соғилган сутнингми, ҳидидан бошланар? Аслида, ватанпарварлик, ватанга содиқлик ҳис туйғуси ҳам мана шулар орқали шаклланади.
– Ёшим элликдан ошди, – дейди тўлебийлик тадбиркор Тойир Мирёқубов. – Оилада 11 фарзанд эдик. Ўрим пайтини биз, болалар орзиқиб, худди катта байрамдай кутардик. Ҳатто, уйқуга кетаётиб, ухлаб қолмасмиканмиз, дадамиз бизни уйғотмай кетиб қолмасмикан, деб қўрқардик. Эрталаб, тонг отмасдан туриб олардик, онамиз бу вақтда сигирни соғиб, сутни пишириб қўйган бўларди. Дастурхонда эндигина тандирдан узилган иссиқ нон ҳам, биз териб келган қулупнайдан мураббо ҳам турарди.
– Ойи, қачон улгурдингиз, ҳатто қаймоқ ҳам чиқариб қўйибсиз, туни билан ухламадингизми? – деб сўрардик.
– Чойларингни ича туринглар, мен ҳозир тухум пишириб бераман, – дерди ойим.
Ойим ҳаммамизга оқ бўз кўйлакларимизни тайёрлаб қўйибди. Бу кийимда бўка чақмайди, кун ҳам урмайди.
Нонушта қилиб бўлгач, дадам тайёрлаб қўйган асбоб-ускуналар – ўроқ, хаскаш, қайроқларни оламиз ва от аравага ўтириб, йўлга чиқамиз. Отамиз пичан ўради, биз, болалар бир жойга тўплаймиз. Куннинг қандай ўтганини билмай қоламиз. Ғарамга ўзимизни ташлаб, бир зум бор дунёни унутардик. Чарчасак ҳам, эртанги кунни, бу мўъжизанинг такрорланишини яна орзиқиб кутардик.
Мана шу кунларни тақдиримга ёзган Яратганга шукроналар айтиб, ота-онамнинг руҳи покларига, қишлоғимга мингдан-минг таъзим қиламан. Меҳнатга алоқадорлик мўъжизасидан ҳозирги болаларнинг маҳрум бўлиб қолаётганидан куюнаман. Эрталаб 7-8 синфда ўқиётган болаларига юз-қўлини ювиш учун сув иситиб бераётган оналарни кўриб, икки карра куюнаман. Бунақада деҳқон меҳнатининг қадрига ким етади? Ахир деҳқончилик соҳасида минглаб йиллар давомида тўпланган тажрибалар бор, улар отадан болага мерос сифатида ўтиши керак. Масалан, кунгабоқар ҳаддан ташқари кўп суғорилса ҳам, кам суғорилса ҳам, меваси пуч бўлиб қолади. Бошқа экинларнинг ҳам шунга ўхшаш сир-асрорлари бор.
Дарҳақиқат, деҳқончилик соҳасига эътиборсизлик туфайли экин экаётган тажрибали деҳқонлар сони камайиб бормоқда. Ҳатто, баъзи туманларда юзлаб гектар обикор ерлар экин экилмагач, бегона ўт, тиканак босиб ётибди.
Рост, бугунги кунда техника хизмати, унинг эҳтиёт қисмлари, ёнилғи ҳам қиммат. Шуларни ҳисобга олган ҳолда давлатимиз қишлоқ хўжалиги соҳасига қўллов кўрсатмоқда. Чунончи, Давлатимиз раҳбари «Тўртинчи саноат инқилоби шароитларида ривожланишнинг янги имкониятлари» Мактубидаги учинчи вазифа “Ақлли технологиялар” – агросаноат мажмуасини ривожлантиришда олға сапчиш имконияти», деб номланган.
«Аграр сиёсат меҳнат унумдорлигини тубдан оширишга ва қайта ишланган маҳсулотни экспорт қилишни ўстиришга қаратилган бўлиши керак, – ёзади Элбоши. – Қишлоқ хўжалик ширкатларига ҳар томонлама қўллов кўрсатиш лозим.
Давлат бизнес билан биргаликда халқаро бозорларда стратегик ўринларни излаб топиши ва мамлакат маҳсулотини ўтказиши зарур. Қишлоқ хўжалигини жадаллаштириш маҳсулот сифати ва экологик тозалигини сақлаган ҳолда ўтказилиши керак. Бу “Қозоғистонда ясалган” табиий озиқ-овқат маҳсулотлари брендини яратиш ва кўрсатишга ёрдам беради. У бутун жаҳонда танилиши керак».
Йириклаштирилган агрохўжаликларга субсидия ва кредитлар берилмоқда. Ҳатто, баъзи ҳолларда кредитни субсидия билан ёпиш имконияти ҳам бор. Муҳими, ишни тўғри ташкил қила билишда.
Бир ривоятда қариянинг тўрт ўғлига қарата “Ким ақлли ва давлатманд бўлса, ўша оила бошлиғи бўлиб қолади”, деган сўзларига ўғилларидан бири зумрад кўзли олтин узуги, иккинчиси зарбоф чопонини, учинчиси эса қимматбаҳо камарини кўрсатади.
Кенжа ўғил эса “Менда зумрад кўзли узук ҳам, зарбоф чопон ҳам, қимматбаҳо камар ҳам йўқ. Лекин меҳнаткаш қўлим, ботир юрагим, ақлли бошим бор”, — дейди ва отаси уни оила бошлиғи қилиб, уй-рўзғорини мерос қолдиради.
Алишер Навоийнинг “Меҳмоннома” достонида ҳам меҳнатга муҳаббат куйланади, “Маҳбуб-ул қулуб” асарида эса турли ижтимоий гуруҳларнинг ҳаётдаги ўрнини белгилайди, фазилат ва нуқсонларини кўрсатади. Деҳқонлар тўғрисида фикр юритар экан, “Деҳқонки дона сочар, ерни ёрмоқ била ризқ йўлин очар.… Олам маъмурлиғи алардин ва олам аҳли масрурлиғи алардин. Ҳар қаёнки, қилсалар ҳаракот, элга ҳам қут еткурур, ҳам баракот”, — деб деҳқонларни, яъни, меҳнаткаш инсонни улуғлайди.
Ҳозирги ота-оналар эса фарзандларининг олий маълумот олиб, шаҳарда яшашларини исташади. Тўғри, жамиятимизга олимлар ҳам, шифокорлар ҳам, ёзувчилар ҳам керак. Лекин Давлатимиз раҳбари «Келажакка йўлланма: маънавий янгиланиш» дастурий мақоласида «Қозоқ “Туғилган ерга туғингни тик”, деб бежиз айтмаган. Ватанпарварлик киндик қонинг томган заминингга, ўсган овулингга, шаҳар ва ўлкангга, яъни туғилган ерингга муҳаббатдан бошланади», деб ёзади.
«Одам боласи – чексиз ақлнинггина эмас, ажойиб туйғуларнинг ҳам соҳиби. Туғилган ер – ҳар кимнинг кўз очиб кўрган, бағрида эмаклаб, тетапоя қилган хосиятли макони, талай одамларнинг умрбод яшайдиган ўлкаси. Уни, қайда юрсада, дили тўрида асраб, аллалаб ўтмайдиган инсон боласи йўқ.
Туғилган ерга, унинг маданияти ва урф-одатларига ўзгача иштиёқ билан ёндашиш – ҳақиқий ватанпарварликнинг муҳим кўринишларидан бири», дейди.
Мен туғилиб ўсган Алишер Навоий қишлоғида бир ибратли воқеа бўлган эди. Олтинчи синф ўқувчиси вилоят олимпиадасида биринчи ўринни эгаллайди. Унга «Тау самали» ўқув-соғломлаштириш лагерига йўлланма берилади.
– Мен у ёққа боролмайман. Икки бузоғим, қуёнларимга ким қарайди?».
Ўқувчини ҳеч ким дам олишга боришга кўндира олмайди. Болани бундай фикрлашга ким ўргатган? Ота-она, мактаб, қишлоқ ҳаёти, баҳамжиҳатлик аталувчи маънавият негизлари. Бу бола келажакда меҳнатсевар инсон бўлиб етишади, албатта.
1-Май қишлоғида қирқ йил устозлик қилган аёл Америкага кўчиб кетди. Бир йил ўтмай, қайтиб келди. «Қишлоғимсиз ҳаётимни тасаввур қила олмас эканман», деди ҳамқишлоқларига.
Илгариги одамлар мана шундай тарбияланган. Бундан буён ҳам болаларни шундай тарбиялаш керак. Ҳар бир боланинг теварагида улуғвор меҳнат майдони, яхши анъаналар ва ота-онанинг эзгу ишлари бўлсин.