Баъзан бирон нарсадан кўнглим сиқилса, беғубор болалигимни, сўлим Тулкибошнинг гавжум кўчаларини, меҳрибон ва ғамхўр қўшниларимизни эсга оламан. Ўша олис йилларда бўлиб ўтган воқеаларни кўз олдимга келтириб, ширин энтикаман, дилдаги ғубор ҳам бирпасда тарқаб кетади.
Девори оҳакланган, икки оила истиқомат қиладиган коттеж уйнинг олдида қўлимга пуштиранг саватчани ушлаб, ўтган-кетганни томоша қилиб, тоғорада совунни кўпиртириб кир юваётган онамга саволлар ёғдираман. Устимда пахталик камзул, унинг орқа энсаламасига улама соч тикилган, бошимда крепдешин рўмол. “Сочим” кўйлагим этаги билан теппа-тенг. Ҳар куни шу ерда ишга кетаётган қўшнилар билан саломлашишни одатга айлантирганман.
– О, біздің Мөкеңнің қызы бүгін сұлу болып кетіптіғой, недеген керемет сұлу шаш. Өзі кіп-кішкентай, бірақ шашы етегімен бірдей. Тура Қызжiбектің өзіғой, пай-пай, осы қызды тұрмысқа бергенда шашына бөлек қалынмал сұраймызғой, келин, – дейди ён қўшнимиз Алтинбек кўкем.
Онам ҳам кулгисини аранг яшириб, кир ювишда давом этади. Мен кейинги йўловчиларни пойлаб тураман, ана дадам билан бирга ишлайдиган бухгалтер, рус аёл Нина Сергеевна.
– О, Асенька, твоя дочка уже невеста, какие косы у неё, как у Василисы прекрасной, – дейди у.
Шу тариқа қўшниларимизнинг ҳаммаси билан биринчи бўлиб мен саломлашиб чиқаман. Бизнинг уйимиз кўча бошида, заводга яқин. Руслар дадам ва онамга Миша ва Ася, қозоқлар эса Мўке ҳамда Асеке, деб мурожаат қилишади. Ишчиларнинг ҳаммаси заводга ўтиб бўлишгач, онамдан рухсат сўрайман:
– Сатенгул опанинг уйига чиқиб, қаймоғимни ўша ерда ейман.
Онам оғзи маҳкам ёпиладиган идишга кеча кечқурун сузилган сутни қуйиб беради. Юзида бир бўғим қаймоғи бор. Бу идишдаги қаймоқ Асем, Гулсум ва менга бемалол етади. Онам саватчамни печенье, “Золотой ключик” конфетига тўлдиради.
Сатенгул опам ва Алтинбек кўкем шундоқ ёнгинамизда, коттеж уйнинг иккинчи қисмида яшайди. Қўшниларимизда ҳам худди бизникига ўхшаган ёғоч ғаров, эшик бор. Шу эшикни секин очиб кираман. Улар баҳор ва ёз кунларида, ҳатто кеч кузгача ҳовлидаги ёғоч сўрида овқатланишади. Уларнинг оиласи катта: беш ўғил ва беш нафар қизи бор, лекин ҳеч қачон биронта ортиқча шовқин-сурон чиқмайди.
Айниқса, Алтинбек кўкем уйда бўлса, болалар бир-бирлари билан шивирлаб гаплашишади. У жуда қаттиққўл. Ҳеч кулмайди, фақат дадам билан гаплашгандагина жилмаяди, холос. Сатенгул опам унинг акси – жуда ювош, секин гапиради, болаларга ўта меҳрибон, айланиб-ўргилади.
Ҳаммамиз биргаликда чой ичамиз. Дастурхонга фотиҳа қилингач, Алтинбек кўкем ўғил болаларга уй юмушларини бўлиб беради. Қарлиғаш, Шарипа ва Нуржамал опаларим Сатенгул опамнинг оғзини пойлашади.
Бу оила аъзоларининг бир-бирига муносабати мени қойил қолдиради. Ҳаммалари ўзларининг ишларини билиб-билиб қилишади. Ўғил болалар барвақт туриб молларга қарашади. Сатенгул опам сигир соғади. Сутини Қарлиғаш опам пиширади, қатиқни халтага сузади. Шарипа опам эса ҳовлига сув сепиб, супуради. Нуржамал эса Асем ва Гулсумга қарайди.
Сатенгул опам ҳеч қачон болаларини уришмайди, қарғамайди, фақат, отангга айтаман, деса бас, ҳаммалари мўмин бўлади, қолади. Катталардан Қаплан ағам ва Қарлиғаш опамни, Нуржамални яхши кўраман. Улар менга жуда меҳрибон эдилар.
Шўх бўлганим учун қўшни сингилларимга кўп “кароматлар” кўрсатардим. Ҳатто бир куни доктор-доктор ўйини пайтида шиша синиғи билан Гулсумни “операция” қилганман. Қизининг қўли қоп-қора қонга беланганини кўрганда ҳам Сатенгул опам менга қаттиқ гапирмади, онамга қараб:
– Ҳали гўдакку булар, билмаганда, уни койима, – деган эди.
Ота-онамнинг бу қўшнилар билан бирор марта сан-манга борганини кўрмаганман.
Қўй оғзидан чўп олмайдиган мулойим, ширинсўз Сатенгул опамнинг това нонини, бешбармоғини кўп еганман. Онамнинг сут, сариёғ қўшиб ёпган патирини Сатенгул опамнинг това нонига тенгламасдим. Қази, сурланган гўшт солинган паловни оддий шўрвасига алмаштирардим, чунки қозоқ опамнинг қўли ширин эди-да. Жафокаш Сатенгул опамнинг эркалашлари, ғамхўрлиги юрагимга олтин ҳарфлар билан муҳрланди.
Алтинбек кўкем ва Сатенгул опам ҳали ҳам Тулкибош қишлоғида истиқомат қилишади. Бундан уч-тўрт йил аввал борганимда, анча кексайиб қолишсада, мени дарров танишди. Энг кичик ўғли Алмас билан бирга туришар экан.
Қадрдонларим билан суҳбатлашар эканман, олисда қолган беғубор, беташвиш, беозор болалик чоғларимга сайёҳат қилгандай бўлдим, гўё.
Қаплан, Аристан, Мухит, Мақсуд ва Алмас оғалар уйланиб, бола-чақали бўлишибди. Қарлиғаш ва Шарипа опам, Нуржамал, Асем ва Гулсумлар ҳам уйли-жойли экан, фарзандларига гўзал тарбия бериб, катталари қиз узатиб, ўғил уйлантириб қўйишибди.
Орадан қирқ йилдан кўпроқ вақт ўтсада улар мени туғишганларидай бағриларига босиб, роса сийлашди, ота-онам руҳларига Қуръон тиловат қилишди.
Ота-онам барча қўшнилар билан доимо апоқ-чапоқ эдилар. Уларникида тўй-маърака бўлиб қолса, яқин қариндошлардек кам-кўстига ёрдамлашиб, оғирини енгил қилардилар.
Ҳануз ёдимда, қўшнимиз Валера отанинг ўғли уйланадиган бўлди. Дадам раҳматли раҳбар ходим бўлишига қарамай яп-янги «Москвич» машинасида келин-куёвларни сайр қилдирган эди. Муштумдай бола бўлсам ҳам энсам қотган.
– Дадамдан бошқа одам йўқми, келин-куёвларни олиб юрадиган. Кап-катта одамни овора қилмаса... – деган эдим ўшанда.
Қўшни болалардан бирортасининг иссиғи кўтарилиб, касал бўлиб қолса ҳам оналари бизнинг уйга кирардилар. Ажабланиб, ойимга қараб, ахир дадам шифокор эмас-ку, десам, онам жилмайиб, «сенинг отанг «скорый помошь», дердилар.
Қўшнимиз Нуржамалнинг ўпкаси шамоллаганда ҳам аввал касалхонага, сўнгра болалар санаторийсига жойлаштирмагунча тиниб-тинчимаган. Сарсен кўкенинг энг кичик қизи Шўлпан тирноқсиз туғилганда дадам Шимкентдаги докторларга кўрсатган. Онамга: «ахир ўзининг дадаси бор-ку, нега ўша олиб бормайди», десам, онам мени қаттиқ койиган: «Катталарнинг ишига аралашма!».
«Ён қўшни – жон қўшни», деган нақлни дадажоним ўз ибрати, намунаси билан қалбимизга сингдириб кетган эканда, деб ўйлайман бугун.