26 март 2017 йил
booked.net
+12
°
C
+12°
+
Шымкент
Четверг, 06
Прогноз на неделю
1991 йил 1 апрелдан чиқа бошлаган Туркистон вилоятининг ижтимоий-сиёсий газетаси
Биз ижтимоий тармоқдамиз:
+7(7252) 53-93-17, 53-92-79. janubiy@inbox.ru
+ 7(747) 701-50-55
+ 7(747) 701-50-55
Ҳозирги қозоқ алифбоси

Маълумки, маънавий, руҳий бойлигимиз миллий тил грамматикасидан бошланади. Ҳо­зирги қозоқ алифбосини мактаб ўқувчи­ла­­­­­­­­­рига тўғри етказишда фонетика қисмига ало­­­­­­­­­­­­­­­­­ҳида эътибор беришимизга тўғри кела­ди.

Чунки, алифбе тузишда бир товушни би­ринчи белги билан аниқлаш тартиби қадим­дан келаётган тажрибадир.

Масалан, ю–й+у, е–й+э кабилар. Бу эса “қи­­­зил империя” даврида туркий тилларга рус тили ҳарфларини аста-секин киритиб, рус­­­­­ча­­­­­­­­­­лаштириш сиёсати эди. Ҳозирги қозоқ алиф­­босидаги тил қонуниятларига асослансак, бир товуш бир белги бўлиши керак. Шундагина ҳарф сони, оҳангдорлиги, морфем тузилиши, бўғинлар уйқашиб келиб, тушунарли сўзга айланади. Ўқув­чилар ҳам буни тез ўзлаштириб олади. 

Қозоқ тилининг товуш таркибини аниқлаш XIX асрнинг иккинчи ярмидан бошланган. Аввал машҳур туркшунос В. Радлов алифбони 31 ҳарф, деб белгилайди. А. Байтурсинов 29 ҳарф бор, деб кўрсатади. Академик Кенесбаев эса, 43 ҳарф дейди. Ҳозирги дарсликларда 42 товуш бор ва шу асосда қозоқ адабий тили мав­­жуд. Ме­­­нинг ҳайратланаётганим – лотин алиф­­­­­­­­­бо­­­­сини ўтишимизда э, ю, я, нг(ң) каби то­­вуш­лар бир товуш, бир ҳарф сифатида бел­­­­гиланса ўқув­­­­­чиларнинг фонетик билимини чу­­­­­қур­­­­­­­лаштиришга эришган бўлармидик?! Истардикки, ян­ги тузилган лотин алифбосида бу муаммолар ўз ак­сини топса. Зеро, биринчи синфдан бошлаб то­вуш ҳодисаларини, яъни фонетика бўлимини чу­қур сингдирсак, ўқув­­чиларнинг оғзаки ва ёзма нут­­­­­­­­қини тўғри ривож­­­­­лантирган бўламиз.

Фарида ТОШНИЁЗОВА, Т. Қурбонов номли мактабнинг қозоқ тили ўқитувчиси. Сайрам тумани, 2018-12-13, 14:09 1024
Сўнгги янгиликлар
Мавзуга оид янгиликлар


Газетанинг янги сони
Хамкорлар
Газета тарихи Давлат хариди Тахририят
Манзилимиз: 16000, Шимкент шаҳри, Диваев кўчаси, 4-уй, 4-қават.
Газета ҚР Маданият ва ахборот вазирлиги томонидан 2010й.26майда рўйхатга олиниб.10957-Г гувоҳнома берилган.
Муассис--Туркистон вилояти хокимлиги.
Ношир--"Жанубий Қозоғистон"вилоят ижтимоий-сиёсий газетаси таҳририяти масъулияти чекланган биродарлиги.
©Нашримиздан кўчириб босилганида "Жанубий Қозоғистон газетасидан олинди", манбага юкланиши шарт. Ахборотдан парча олинганда ҳам ҳавола келтирилиши шарт. Ёзма рухсат берилмаса,материалларни тижоравий мақсадларда қўлланиш ман этилади. Барча ҳуқуқлар ҳимояланган.
©Мулк эгаси-"Жанубий Қозоғистон"газетаси.