ёхуд тарбияни тарбиясиздан ўрган

Одатдагидай бола­ла­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­рим­­­­­­ни олиб, бирини мак­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­таб­­­­­­­­­­­­­­­­га, иккинчисини боғча­га қў­­­­­­­­­­йиб, ўзим ишга йўл ола­ман. Олдимизда ке­­­­­­­­­­­­­­­­­таёт­ган кат­та ёшдаги аёл­­нинг ер­га қандайдир ахлат таш­ла­­ганини кўрган тўрт ёшли қизим:

– Ойи, анави опоқини қа­ранг, тарбияси йўқ экан, ах­латни ерга ташлаб кетяпти, – деди.

Ўғлим эса:

– Экологияни бузяпти, – деб қўшимча қилди.

Фар­зандларимга кички­на­лигидан тарбия кўр­ма­ган инсонларгина кў­чани ифлослайди. Одамлар ах­латни кўчага таш­лай­вер­са, шаҳримиз ах­лат­хо­на­га айланади. Оқи­бат­да эко­логиямиз бузилиб, биз нафас олаётган ҳаво иф­лосланади, касалликлар кў­паяди, деб уқтириб ке­ламан. 

Шундай деймизу, айрим “тарбия кўрган”, лекин фа­росатсиз (ўша аёл каби) одамлар орасида, “менга ни­ма, кўча супурувчилар шуни тозаламаганда нима иш қи­лишади, шунга яраша пул олишади-ку”, дейдиганлари йўқ эмас. Фаррошларга мен­си­май, паст назарда қарай­ди­ганлар ҳам топилади.

Кўча тозаловчилар турли мамлакатларда қандай ишлайди ва уларга эҳтиёж қандай?

Ушбу касбга дунёнинг де­ярли барча бурчакларида жуда ҳам эҳтиёж катта. Чунки шаҳар кўчала­рининг тозалиги улар ма­да­­ни­яти­нинг асосий кўр­сат­кичидир. 

Масалан:

Германияда: немислар синч­­­­­ковлик ва жиддийлик хис­латлар билан бошқа мил­латлардан ажралиб туради. Уст боши ифлос, маст ҳол­да кўча тозалайдиганлар не­мисларга хос эмас. Гер­ма­нияда уларни 3 йил даво­мида курсларда ўқитиб, юқори тоифали мутахассис бўл­гандагина ишга олишади. Шунга яраша бошқа дав­лат­ларга қараганда ойликни ҳам яхши тўлашади. Маошдан ташқари уларга зарарлиги, об-ҳаво бузилган кунлари ва тунги сменаларга тўғри кел­ганлиги учун қўшимча пул тўлашади.

Беларус мамлакатига кел­сак, пойтахти Минск шаҳ­ри собиқ Иттифоқ дав­ри­да энг тоза шаҳар ма­қо­ми­ни олган. Мустақиллик йил­ларида ҳам бу давлат то­залик талабларига содиқ қол­ди. Шу сабабли, хорижлик сай­ёҳлар бу давлатни Евро­па марказидаги тозалик эта­­­­­лони деб биладилар. Бундай тозалик давлатга ар­зон тушмаслиги аниқ. Чунки, кўча тозаловчилар кўп ойлик олишмасада, ма­оши университет про­фес­сорлари, шифокор, ўқи­тув­чиларникидан анча кўп.

Россияда Москва ва Пи­тер кўчаларини тоза­лаёт­­­­­­ганларнинг 90 фоизи То­жи­­­­­­­­кистон, Ўзбекистон, Озар­­байжондан борган меҳ­нат муҳожирлари. Лекин мам­ла­катда жиноятларнинг 70 фоизи улар томонидан содир этилаётгани ҳам аччиқ ҳақиқат. Чунки улар­нинг маоши кам, яшаш ша­роитлари оғир. Москва учун бу касб ўта хавф­ли. Шаҳарда ҳар йили юзлаб фаррошлар ҳалок бўлади. Россиянинг бошқа ша­ҳарларида аҳвол бирмунча яхши. Чунки, ша­ҳар қанчалик ки­чик бўлса, муаммолари ҳам кам бўлади.

Нозик елкаларингда юртнинг поклиги...

Кунига ишга кета­ёт­га­нимда кўчамизни то­за­лаёт­ган чамаси 50 ёш­лардаги аёл­­­­­­­­­га кўзим ту­шади. Ҳатто ёмғирли-қорли кунларда ҳам одам­лар юрадиган йўлак­ча­ларни тозалаётган бў­лади. Олдига бориб, суҳбат­лашгим келарди-ю, бироқ, рози бўлармикин, деб ботин­масдим. Ахийри бир куни ўзимда куч тўплаб, олдига бориб, салом бердим. Биров билан гаплашгиси келган­­ми, гапимиз қовушиб кет­ди. “Югдорсервис” МЧБ хо­дими, исми Райҳон экан. 

Туғма ногиронлиги ту­­файли турмушга чиқмаган ва шу сабабли яқинларимга оғирлигим тушмасин, деб ёл­ғиз ўзи ижарада яшаркан. Мактабни аъло баҳоларга битирган, лекин шароити тўғ­ри келмай, ўқишга ту­шол­маган экан.

– Райҳон опа, айтингчи, неча йилдан буён бу кор­хо­­нада ишлаб келасиз, ша­ро­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­итларингиз қандай, но­гирон­­­ларга имтиёзлар борми, ма­ош­­­­­ни яхши тўлашадими?

– Бу ерда ишлаётганимга 10 йил бўляпти. Илгари сом­сахонада ишлардим. 2008 йили ҳозирги бригадиримиз ўтиб кетаётиб, қизла­ри­мизни кўрмадингми, деб сў­­­­­раб қолди. Кейин эса бизга ишга кирмайсанми, бар­қа­рор маошинг бўлади, деб таклиф қилганди. “Озо­да­ликда файз-барака бор”, деб шундан бери ушбу ташки­лотда ишлаб келаман. Тонг­ги соат 6дан 13.00гача иш­лайман. Одамлар ишга бор­­­­­­гунича биз йўлакчалар, йўл­ларни тозалаб қўйишимиз керак, айниқса, қор ёққан кун­лари биринчи навбатда одам­ларга юриш осон бўл­син, деб йўлакчаларни тоза­лай­миз. 5-6та одамдан гу­руҳ­ларга бўлиб қўйилган. Ҳар би­римизга тозалайдиган жо­йимиз белгилаб берилган. 50 минг тенге ойлик маош оламан. Байрамларда ҳар бир гуруҳдан бир ходимга муко­­­­фот пули берилади. Янги йил­да барчамизга совға ҳадя этишади. Ногиронлигим ту­файли оғир ишларни қил­май­ман. Уларни кўпроқ эркак­лар­га топширишади.

– Шу вақтгача, ма­салан, Сиз кўчани супу­раёт­га­нин­гизда олдингиздан ўтиб кетаётган одамлар тозала­ётганингизни кўриб ту­риб ахлат ташлаб кетган ҳо­латлар бўлганми ва бун­дай вазиятда қандай йўл ту­тардингиз?

– Бундай ҳолатлар кўп бўлган (кулади). Лекин беш бармоқ бирдаймас. Ҳар хил одамлар бор. Уларнинг ҳар бирига гапириб ёки кўнглим­га олиб яшасам, унда яшаш­­нинг  ҳожати қолмайди. Биз­да шундай тартиб бор, кў­чада кетаётган одамлар ахлат ташлайдими, масхара қилиб гапиришадими, нима бўл­­­­­­­­­ганда ҳам, биз ҳеч ким  би­­лан тиллашмаслигимиз, уруш­­­­­­маслигимиз керак. Чун­ки, раҳбариятимизга ҳам бун­дай муаммолар керак эмас. Тинч­­­гина ҳеч кимни эшит­маган, кўрмагандай бўлиб ишингизни бажариб юра­­ве­­ринг, дейишади. 

Бир куни бир воқеа бўл­ди. Қор қалин ёққан кун. Одамлар чиқишидан олдин со­­вуқда қийналиб, энгашиб йў­лакчаларни тозалаяпман. Кимдир белимдан босиб ўтиб кетди. Қарасам, бир киши мендан тиргак сифатида фойдаланиб, кичкина ариқ­чадан сакраб ўтган экан. Ёнимдаги шерикларим уни кў­риб, шунақа жаҳллари чиқди. Шунда ёмон кўнглим оғриган, йиғлаб юборганман.   

– Райхон опа, навбатдаги са­волим қалбингизга оғир ботса, олдиндан узр сў­рай­ман. Ёлғиз яшагандан кў­ра, ҳеч бўлмаса, фарзанд асраб олишни...

– Мен ҳозир ўзим оғир ша­­­­­­­­роитда яшаяпман. Бола ас­р­аб олсам, мен унга қан­дай келажак яратиб бера­ман. Ўзим қийналганим ет­маганидай, уни ҳам қий­наб қўяманми, деб ўйлай­ман. Лекин, Аллоҳга шукр, ёл­ғиз­ман, деб ноли­май­ман. Ҳеч ки­мим йўқ деб ҳам айтмайман. Опа-син­гилларим, қариндош-уруғ­ларим бор. Улар билан бор­ди-келди қилиб тураман. Ал­лоҳ берган умрни чиройли ўтказишга ҳаракат қиламан.

– Суҳбатингиз учун раҳ­мат!

P.S. Ҳар бир инсон ҳаётда ким, қандай касб эгаси бўлишидан қатъиназар, Райҳон опа каби ҳар бир куннинг қадрига етиб, бировларнинг кўнглини оғритмай яшашга интилса, турмушимиз фаровон бўлиб, муаммоларга ўрин қолмасди, назаримда.