Қозоғистон Республикаси Миллий Банкининг Шимкент шаҳар филиали директори Ануар Амангелдиули Бўтанбековга мурожаат қилиб, бугунги молия бозори, хусусан пул алмаштириш пунктларига оид ахборотларга изоҳ сўрадик.
– Маълумки, бугунги кунда пул алмаштириш пунктларининг фаолиятига давлат томонидан эътибор кучайиб, янги қонун меъёрлари ишлаб чиқилди. Шу ҳақда айтиб берсангиз.
– Миллий Банк томонидан киритилган тегишли қўшимча ва ўзгартишлар ҳозирча лойиҳа юзасида. Ва у қизғин муҳокама қилинмоқда. Айни дамда пул алмаштириш соҳасида тер тўкаётган ходимларнинг фикр-мулоҳазалари тингланмоқда, иқтисодчи-молиячиларнинг хулосалари айтилмоқда. Хуллас, лойиҳа қабулланса, 2019 йил 1 январдан қуйидаги ўзгаришлар амалга татбиқ этилади:
- пул алмаштириш пунктларида мижозга тааллуқли барча маълумотлар, шу жумладан, шахсий гувоҳномасидаги маълумотлар, ИИР ва яшаш манзили ҳақидаги ахборотлар ёзиб олинади;
- бажарилган ҳар бир валюта операцияси реестрлар журналида қайд этилади;
- пул алмаштириш пунктида автоматлаштирилган тартибда, бир марта алмаштириладиган маблағ миқдори 500 000 тенгедан ошмаслиги керак.
Ва яна шунга ўхшаш қатор бандлар мавжуд. Яна бир муҳим янгиликлардан бири – пул алмаштириш пунктларининг ишлаш вақти ҳам ўзгаради. Иш вақти эрталабки соат 10.00дан кечки 19.00гача. Хориж валютаси билан ишлайдиган ташкилотлар ёки хизматлар эндиликда истаган вақтда пул алмаштира олмайдилар.
Тижоравий банкларнинг активлари текширилмоқда
Жорий йил 1 августдан бошлаб Қозоғистонда банк шўъбасида текширувлар бошланди. Миллий Банк барча банкларнинг тасарруфидаги активлар сифатини баҳолашга киришди. Шу тариқа бутун банк тизимидаги шаффофлик ўрганилади, молиявий аҳвол ойдинлашади ва мамлакатнинг молиявий барқарорлиги мустаҳкамланади.
Ҳозирча 14та банк активлари текширилмоқда.
Миллий Банкнинг фикрича, бу ҳол Қозоғистонда фаолият юритаётган банкларга бўлган ишончни таъминлайди, банк сармоядорлари ва омонатчилари билан алоқаларни мустаҳкамлашга ёрдам беради. Банкларга оид ишончли маълумотлар базаси шаклланади.
Сохталикдан эҳтиёт бўлинг!
Қозоғистонда сохта банкнотлар тез-тез пайдо бўлаётганидан огоҳмисиз? 2011 йилда чиқарилган 5 минг тенгелик қоғоз пулнинг қалбаки нусхаси фирибгарлар томонидан муомалага киритилгани маълум бўлди.
Миллий Банк вакилларининг айтишича, ясама пулни аслидан ажратиш қийин экан. Лекин уй шароитларида ясалган купюра юзаси ультрабинафша нурида унчалик аниқ кўринмаса ҳам, қаллоблар томонидан қўлда ясалган рангли толаларни ажратиб олиш мумкин экан.
Сохта банкнот компьютер техникаси ёрдамида ҳимоя қилинган қоғозда ишланади.
Қозоғистонлик фирибгар эр-хотиннинг қалбаки пулни сочга сепиладиган лак ва соч қуритадиган фен ёрдамида тайёрлашгани ҳам маълум бўлган. Шунинг учун сохта 5 минг тенге асл нусхасидан банкнотадан ўзининг хира ранглари билан ажралиб турган. Ҳаворанг ялтироқ чизиқ ҳам уларда йўқ.
Миллий Банкнинг маслаҳати
Қалбакини асл нусхадан ажратиб олиш учун оддий усул тавсия этилади: “Ҳис этинг, яхшилаб қаранг ва текшириб кўринг”.
Аслида бунинг учун махсус ускуна ишлатилади. Лекин, бу ҳаммада ҳам топилавермайди. Шунинг учун эринмасдан, беш дақиқа сарфлаб, қуйидаги ишларга киришинг:
1. Аввало, банкнотни яхшилаб ҳис этишга ўрганиш керак. Пул қоғози муайян хусусиятларга эга. Унда махсус муҳр бор, муҳр рельф яратиб туради.
Барча банкнотларда кўзи ожиз одамлар учун ҳам қўли билан ҳис этишга ёрдам берувчи қабариқ жойлар мавжуд. Бу омилларни қўл орқали пайпаслаб, билса бўлади.
2. Кейин пул тасвирларни диққат билан кўздан кечириш лозим. Ундаги ранглар аниқ ва ёрқин бўлади. Агар кунга қаратилса, унда ўзига хос ёзувли иплар ҳам кўринади.
3. Банкнотнинг тескари томонини ўгириб кўришни ҳам ёддан чиқарманг. 1000, 2000, 5000, 10000 ва 20000 тенгелик номиналлардаги расмлар рангини ўзгартирадиган бўёқлар билан ишланган.
Масалан, пул қоғози чеккасини қийшайтирсангиз, яшил ранг олтин рангга айланади.
Онлайн-тизими орқали насия олганларнинг қарзларини ўташига ёрдам бериладими?
Миллий Банкнинг расмий маълумотига кўра, Президент томонидан қабулланган янги дастур фақат банклар ва кичик насия ташкилотларига тааллуқли. Онлайн-сармоядорлар ва шунга ўхшаш бошқа субъектлар бу дастурга кирмайди. Улар билан ишлаш масаласига фақат 2020 йил 1 январдан бошлаб киришилади.
Ва молиявий хизматлар олувчи мижозчиларнинг манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида юқоридаги ташкилотлар фаолиятига катта талаблар қўйилади.
Дарвоқе, давлатнинг босқичма-босқич шу тариқа банкларнинг “ички аҳволи”га кириб бориши жуда яхши тадбир. Зеро, айниқса “ёввойи фоизлар” билан кун кўраётган онлайн ташкилотлар ёки молиявий хизматлар фаолиятини яқиндан ўрганиш ҳамда уларнинг фаолиятига чеклов қўйиш, аҳолига ишончли маълумотлар тарқатиш имкони пайдо бўлади.