Пойтахтдаги Мустақиллик саройида Қозоғистон раислигида Шанхай ҳамкорлик ташкилотининг саммити ўтди.

Тадбирда Қозоғистон, Эрон, Хитой, Қирғизистон, Покистон, Россия, Тожикистон, Ўзбекистон, Беларусь, Мўғулистон, Озарбайжон, Қатар, Туркия ва Туркманистон давлат ва ҳукумат раҳбарлари, БААдан Рас ал-Хайма амирлиги амири, Ҳиндистон Ташқи ишлар вазири, шунингдек, ШҲТ Бош котиби ва ШҲТ Минтақавий аксилтеррор тузилмаси ижрочи директори ҳамда БМТ Бош котиби, ШҲТ Бош котиби ва ШҲТ Минтақавий аксилтеррор тузилмаси ижрочи директори, МДҲ, ИҲТ, КХШТ, ОҲИЧК, ЕИК ва Ислом озиқ-овқат ташкилоти каби халқаро ташкилотлар раҳбарлари иштирок этди.

ШҲТ саммити илк бор “ШҲТга аъзо давлатлар Давлат раҳбарлари кенгаши йиғилиши” ва “ШҲТ+” йиғилиши шаклида ўтди.

“ШҲТ+” йиғилиши “Адолатли тинчлик, келишув ва тараққиёт йўлида жаҳон бирлиги” мавзуида кенгайтирилган таркибда ўтди.

– Ҳамкорлигимизга янги суръат бағишлаш юзасидан  қуйидаги таклифларимни илгари сураман, – деди тадбирда сўз олган  Қозоғистон Президенти Қасим-Жўмарт Тўқаев. – Тинч ва осойишта тараққиёт кун тартибини биргаликда илгари суриш асосий вазифа бўлиб қолмоқда. Ишончим комилки, жаҳондаги йирик можароларни фақат жамоавий саъй-ҳаракатлар ва доно дипломатия орқали ҳал этиш ва барқарорликни таъминлаш мумкин. Шу муносабат билан келаси йили ўзининг 80 йиллигини нишонлайдиган БМТга улкан умидлар билдирилмоқда. Бу ташкилотнинг  муқобили йўқ. Унинг салоҳиятидан ҳали етарлича фойдаланмаяпмиз. Бизнинг умумий вазифамиз – БМТнинг ХХI аср таҳдидларига қарши тура оладиган дунёвий  хавфсизликнинг асосий институти сифатидаги аҳамиятини кучайтиришдан иборат.

Давлат раҳбарининг фикрича, ШҲТ овози халқаро майдонда янада кучлироқ эшитилиши, замонавий даврнинг турли масалалари бўйича ягона нуқтаи-назарни  илгари суриши керак.

– Шу боис, биз қабул қилган яхши қўшничилик, ишонч ва шериклик ҳақидаги баёнот долзарбдир. Шу билан бирга, БМТнинг 80 йиллиги ҳамда ШҲТ ва БМТ ҳамкорлигининг 20 йиллиги муносабати билан адолатли дунё, тотувлик ва тараққиёт  йўлидаги ташаббусимизни қўллаб-қувватлаш мақсадида БМТ Бош Ассамблеясининг резолюциясини қабул қилишни таклиф этаман, – деди Қасим-Жўмарт Тўқаев.

Тадбирда  Президент  иқлим ўзгариши  – дунёвий  исиш  мамлакатдаги сув тошқинларига сезиларли таъсир кўрсатганини айтиб, Қозоғистон унинг салбий оқибатларини ҳис қила бошлаганини таъкидлади.

– Ҳозирги вазиятда экология ва иқлим ўзгаришига қарши кураш соҳасидаги ҳамкорлик айниқса долзарбдир. Бу соҳадаги вазият жуда хавотирли. Биз барча штатларга катта зарар етказувчи турли табиий офатлар сезиларли даражада ошганига гувоҳ бўлдик. Яқинда Қозоғистон мисли кўрилмаган сув тошқинини бошдан кечирди. Мутахассисларнинг фикрича, ушбу табиий офат кўлами бевосита дунёвий  исиш жараёни билан боғлиқ, – деди Қ. Тўқаев.

Президент иқлим муаммоларини фақат саъй-ҳаракатларни бирлаштирган ҳолдагина ҳал қилиш  мумкинлигини таъкидлади.

Давлат раҳбари  ШҲТ майдони дунёвий савдо тараққиётининг йирик Евроосиё маконига айланишга қодирлигини таъкидлади. 

– Қитъа иттифоқи сифатидаги мавқеимизни мустаҳкамлаш иқтисодий барқарорлик ва фаровонликнинг муҳим омили бўлиб хизмат қилиши керак. Қозоғистон Евроосиё транспорт тизимининг асосий бўғинларидан бири ҳисобланади. Осиё ва Европа ўртасидаги қуруқлик транзитининг 80 фоизи мамлакатимиз орқали амалга оширилади, – деди Президент.

Юртбоши  Қозоғистонда “Ягона белбоғ – ягона йўл” мегалойиҳаси ва “Шимол-Жануб” йўлагининг Транскаспий йўналиши интеграцияси бўйича фаол иш олиб борилаётганини таъкидлади.

– Ушбу транспорт артерияларининг қўшилиши кучли ижобий таъсирга эга. Шу муносабат билан биз ҳамкорлик тармоғи, стратегик портлар ва логистика марказларини яратиш бўйича ташаббусимиз амалга оширилаётганини алоҳида таъкидлаймиз, – деди Қ. Тўқаев.

Анжуманда маъруза қилган Хитой Халқ Республикаси Раиси Си Цзиньпин Шанхай ҳамкорлик ташкилотига аъзо давлатлар раҳбарларига 2025 йилни ШҲТнинг "Барқарор ривожланиш йили" деб эълон қилишни таклиф қилди.

Си Цзиньпин таъкидлаганидек, Хитой “Ягона  белбоғ –  ягона йўл” ташаббуси доирасидаги мавжуд ҳаракатларни барча ҳамкорлар билан амалга оширишга тайёр.

– Биз рақамли таълим соҳасида ШҲТ ҳамжамиятини яратишни таклиф қиламиз, унинг доирасида яқин уч йилда ШҲТ давлатларига рақамли технологиялар бўйича мутахассислар тайёрлаш учун камида мингдан зиёд  квота ажратилади, – деди Си Цзиньпин “ШҲТ+” шаклидаги учрашувда.

ХХР Раиси минтақавий шерикликни ривожлантириш учун қишлоқ хўжалиги технологияларини ривожлантириш, савдо-иқтисодий ҳамкорликни кенгайтириш, шунингдек, экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш соҳасида ўзаро ҳамкорлик қилиш зарурлигини таъкидлади. Шунингдек, миллий валюталарда ҳисоб-китоблар улушини кенгайтириш ва ШҲТ доирасида молиялаштириш платформасини яратиш борасида  фаол иш олиб бориш зарур.

– Шунингдек, гиёҳвандликка қарши кураш марказини яратиш, разведка маълумотлари алмашинувини ошириш ва қўшма операцияларни ўтказиш зарур. Биз минтақавий хавфсизликни биргаликда сақлашимиз керак, – деди Си Цзиньпин.

Тадбирда Ўзбекистон  Президенти Шавкат Мирзиёевнинг маърузаси ҳам тингланди. У  ШҲТнинг ягона инсонпарварлик ташаббуслари ва дастурлари банкини ишлаб чиқишни таклиф қилди

– Халқларимизнинг урф-одатлари ва турмуш тарзи ўзаро ишонч, яхши қўшничилик ва мустаҳкам дўстлик кўприкларини мустаҳкамлашга хизмат қиладиган қудратли ҳаётни тасдиқловчи кучдир. БМТ Бош Ассамблеясининг “Халқаро Тамаддунлар мулоқоти куни”ни нишонлаш бўйича умумий ташаббусимиз билан яқинда қабул қилинган резолюциясида ҳам айнан шундай мулоҳазалар мавжуд, – деди Шавкат Мирзиёев.

Шу билан бирга, Ўзбекистон раҳбари жорий учрашув якунлари ШҲТ доирасидаги кўп қиррали шериклик муносабатларини ривожлантиришга кучли туртки беришига ишонч билдирди.

– Шу нуқтаи назардан, умумий хавфсизлик ва фаровонлик йўлида биз илгари сурган мулоқот ва кўп томонлама шериклик орқали бартараф этишга қаратилган “Самарқанд бирдамлик ташаббуси” ҳар қачонгидан ҳам долзарбдир. Ушбу ташаббуснинг амалий амалга оширилиши барқарор тараққиёт  йўлидаги қарама-қаршиликларни бартараф этиш учун тамаддунлараро мулоқотни кучайтиришга ёрдам беради. Ишончим комилки, биз ҳамкорликда маданий-маърифий, ёшлар ва сайёҳлик алмашинуви йўналишларидаги дастурларни амалга ошириш орқали ташкилотни янада ижодий ривожлантирамиз. Шу мақсадларда биз барча манфаатдор томонларни жалб қилган ҳолда ушбу соҳалардаги лойиҳаларни тизимлаштириш ва биргаликда амалга ошириш имконини берадиган гуманитар ташаббуслар ва ШҲТ дастурлари ягона банкини ишлаб чиқишни таклиф қиламиз. Ишончим комилки, мазкур учрашув натижалари ШҲТ доирасидаги кўп қиррали шериклик муносабатларини ривожлантиришга кучли туртки беради, – деди Шавкат Мирзиёев.

Давлат раҳбарлари кенгаши мажлиси якунлари бўйича қабул қилинган Астана декларациясида амалий ҳамкорликни янада ривожлантиришга оид асосий ёндашувлар, кўп томонлама ҳамкорликни кенгайтириш ва чуқурлаштириш учун барча саъй-ҳаракатларни йўналтиришга қаратилган муштарак интилишлар ўз ифодасини топган. 

Оммавий ахборот воситалари вакиллари билан учрашувда мажлис самарали бўлгани, имзоланган ҳужжатлар ШҲТ мамлакатлари ўртасидаги ҳамкорликни янада ривожлантиришга хизмат қилиши таъкидланди. 

Давлат раҳбарлари ШҲТ саммити юксак савияда ташкил этилганини таъкидлаб, Қозоғистон томонига самимий меҳмондўстлик учун миннатдорлик билдирдилар.